جلوه های زیبائی درروستای ارجق
[بخش اول .].
زی یه چائی..z
 زییه چایی. مرکب از :زییه +چای+ی
زی یه تصحیف شده (زینه) است که در زبان ترکی به مجموع ریزابه هائی ،میگویند. که ازچشمه های  سطحی کم ععمق جاری شده و  در همواریهاودرسراشیبی ها بهم پیوسته ودرنهایت جویبارها ورودها را بوجود میاورند. ریزابهاگاهی
حتی  از کف.ودیواره  خودجویها ورودخانه تراوش میکنند. اینگونه آبها ی جاری کم فشاروکم حجم وآرام  رادرزبان محلی  (زینه) مینامند مثل زینه بولاغ ،و  زینه  آرخ .وزینه چای .شهریار درشعر معروف سهندیه میگوید[[سئل کیمی ظلمی باسیلدی ، زینه ارخ اولدی کسیلدی]] معادل آن درزبان .فارسی آب باریکه میباشد.همانطورکه اشاره شد از بهم پیوستن  ریزچشمه ها دریک مسیر طولانی بوجود آمده و جویبار یارودخانه ها را تشکیل می دهند،بیهی است (.چای )  بمعنی رود خانه  (ی)هم  حرف اتصاف ونسبت میباشد  .پس  شکل تلفظ صحیح آن زینه چایی هست نه زییه چایی  اما چون در بین مردم به این نام  مصطلح شده آنرا غلط مصطلح میگویند  لذا کاربرد آن بصورت زییه نه تنهااشکالی ندارد اتفاقا گوش نواز وخوش اهنگ  هم میباشد بهرروی  هدف بیان زیبا ئیهای آن میباشد که اینک بوصف گوشه هایی ازاین بهشت گمشده طبیعت میپردازیم :

   این رودخانه از حواشی  روستاهای دامنه سبلان شروع شده وبعد ازعبور از آبادی  های مختلف به شعبه های متعدد تقسیم میگردد ودرادامه  روبه سمت شمال سرازیرمیشود وبه روستای لمبر روانه میگردد زیباترین قسمت آن ازمحلی بنام نصیر قفسی (کافه نصیر)که زمانی از تفرجگاه های باصفای منطقه بوده شروع شده وتامدخل ابادی لمبرادامه پیدا میکند مسیر عبورآن ازاراضی  روستای ارجق بسبب وجود باغات وکشتزاران سرسبز درحاشیه های  این رود مناظر شگفت انگیزی بوجود می آوردکه توصیف ناپذیر میباشد و  اوج تجلی  زیبایی طبیعت دراین محل ازاواسط بهار تااوایل پائیز در آنجا نمایان می گردد. بموازات امتداد رودخانه هر چه رو بپائین می آیی  ازکناره های آن رایحه دل انگیز ومستی بخش گل وگیاه وسبزه فضا را اکنده میسازد.مناظر بدیع ودلا ویز  انبوه  درختان سربفلک کشیده سپیدار وصنوبر وبید  و نهالان پر پشت  .دردوسوی رودخانه بهشت موعود را دراذهان تداعی میکند. انواع درختان  بلندبالادرطرف رودخانه ماننددل شدگان بی قرار چنان  سردرسرهم نهادهاندکه   گویی بعدازیک هجران طولانی بوصل هم رسیده اند .خنکای نوازشکرنسیم ازلابلای  درختان انبوه درهم تنییده برگها،وشاخه را چنان بوجدوشورورقص درمیاوردکه صبر وقرارازدل  پرندگان واندیبان شیداوخوش نوا می بردوآنهارا ناخودآگاه به نغمه پردازی جانفزا وامیدارد.رویش گلپونه وده ها گونه  گل وگیاه وحشی   درکناره وبستر روخانه مشام رامی نوازدودل وجانرا آرامشی عمیق میبخشد .بویژه صدای ارام ودل  نشین جریان اب همانندیک سمفونی گوش جان می نوازد و شکوه ترنم وزمزمه عاشقانه رادر فضائی سرشار از سکوت وآرامش در جای جای وجود ادمی جاری وساری می سازد واورابه نشئه.خلصه زای وصف ناپذیر  میبرد ..تاچشم کارکار میکند سبزه است وگل است وپرنده وچشمه سار.جلوه سنگریزه رنگارنگ در کف رودخانه بسان   لعل ودرّوگوهر  ازمیان زلال آب چشم هاراخیره میسازد.گویی سنگ ریزه نیستندانواع جواهراتی هستند که  ازداخل ویترین شیشه خودنمایی میکنند. ای  کاش میشد اینهمه زیبائی وطراوت دل انگیز طبیعت را توصیف کرد (ادامه دارد)
ارسال متن :اقاي داريوش خليلي
ندای ارجق:

من در نوشته هایم بطور پراکنده قبلا به این  تونل زیر زمینی اشاراتی داشته ام وطبق تحقیقاتی  میدانی که  درخصوص  آن بعمل آورده ام بعضی ها از آن بنام شهر زیر زمینی یاده کرده اند  وبرخی دیگرآنجارا پناهگاهی  میدانند که در موقع هجوم وتاخت قبایل  دراداوار مختلف اهالی بهمراه اموال واشیا واحشام وبطورکلی دارائی منقول خود  درداخل این  تونل پناه میگرفتند . وبعد از رفع خطر دوباره ازآنجا خارج میشدند  واین بیانگر عظمت ووسعت وامتداد ان مکان میباشد .بطوریکه    طول آن  به چند صدمتر میرسد  وعرض  وارتفاع انرا بچند متر تخمین میزنند وتادهه چهل  ابتدای ان  ازدریچه  که از دامنه ساری داغ بداخل تونل بازشده بود مشخص وقابل رویت بود (محلی که قبل  خرمن مرحوم نصیر زاده  بود) .که گویا  که  بنابه گفته   اهالی محل تا منتهی الیه  قسمت  جنوبی روستا بنام پئشته  ادامه داسته است  ( دقبقا تا  زیر منزل  امروزی آقای حسنیعلی طهماسبی )  اینکه  از محل مذکور بعنوان  پناهگاه استفاده میشده  هیچ تردیدی نیست .چراکه  پیرمردان وافراد مسن  که آنها نیز سینه به سینه از اباءواجداد خودشنیده اند  صحت این موضوع تائیدکرد ه اند  .متاسفانه درسالهای اخیر سودجویان  با زدن نقب وکاووشهای غیر اصولی باعث تخریب جدار ودیواره حجره های داخلی انرا فراهم ساخته اند ویا   با حفر چاه و.هدایت فاضلاب ها به داخل این محل تاریخی که نماد بارزی از میراث فرهنگی بشمارمیرود  اسباب تخریب وحتی نابودی انرا فراهم ساخته اند . وای بسا به اشیا گران قیمتی هم دست یافتهاند..مطالب دیگری هم هست که فعلا به این مقدار بسنده میکنیم 

متن ارسالی از استاد خلیلی

داریوش خلیلی, [۲۷.۰۳.۱۶ ۱۶:۴۸]
[Forwarded from داریوش خلیلی]
در خصوص روستای ارجق مطالب و گفتنی های بسیاری وجود دارد که تاکنون کمتر به آن پرداخت شده است قدمت و پیشینه تاریخی این روستا به هزاره های قبل از میلاد می رسد که ذیلا به دیدگاههای برخی از محققان و مورخان که در آثار خود اشاراتی به موجودیت روستای ارجق در ادوار مختلف تاریخی داشته اند بطور اختصار می پردازیم :دکتر محمد معین در فرهنگ معین جلد سوم قسمت اعلام چاپ ۱۳۴۰صفحه ۱۲۸۴می نویسند:مشگین خاوری دارای  ۵۹روستای بزرگ و کوچک می باشد که مرکز آن دهستان ارجق می باشد . مجدالدین حسینی در کتاب زینة المجالس چاپ سنگی ۱۲۶۲ه ق قمری ص ۴۷۴می گوید :بلوک مشگین دارای هفت شهر بوده و اکنون از هر شهر بقدر دهی مانده است خیاو٬ انار و ارجاق از شهر های این بلوک می باشد . مشگین را اول وراوی٬ میمند و خیاو هم میگفتند که حاکم گرجی انرا بنام پیشگین که نام خود او بوده تغییر داد . حمد اله مستوفی مورخ شهیر در سال ۷۴۰ه. ق در کتاب نزهة القلوب ص۰ ۱۳به تصحیح دکتر دبیر سیاقی می نویسد :ارجاق و انار دو قصبه هستند که  در قبله کوه سبلان افتاده اند. ارجاق را قبادبن فیروز بن یزد گرد بن بهرام گور ساسانی عمارت کرده است  آنراشادار یاشادفیروز می گفتند قریب ۲۰موضع از توابع آن می باشد و حقوق دیوانی اش هفت هزار دینار است. طبق تحقیقات عده ای از باستانشناسان جهان از جمله پر فسور برنارد چارلز بری از دانشگاه منچستر انگلیس دکتر ژان ژاک ماری  مورگان از دانشگاه لیل فرانسه و  دکتر ارنست هرتسفلد از دانشگاه هانور آلمان قدمت و پیشینه ارجق که  مکان اصلی آن درمنطقه باستانی شهریئری فعلی استقرار داشته است به هزاره های اول تا سوم قبل از میلاد به دوران حکومت دولتهای اورارتورها  و آشوریان می رسد . شاهد این مدعا سازه های سنگی و منهیرها و سنگ افراشته ها موسوم به مکتب اوشاقلاری و قویون قوزیلار و کتیبه ها و سنگ نوشته ها و نقوش صخره ای موجود در محوطه باستانی شهر یئری و دیگر نقاط روستای ارجق می باشد بگذریم از شهر زیر زمینی که از زیر کوه ساری داغ شروع و تا منتهی الیه ضلع جنوبی تپه های یوخاری باش بنام پئشته امتداد می یابد . همچنین وجود اثار باستانی کشف شده از قبیل ظروف سفالین منقوش دولایه وابزار مفرقی و سفالهای داغدار مشکی و قهوه ای مربو‌ط به دوره کالکولیتیک و سکه های دوره هخامنشی از دامنه ضلع غربی کوه کالولی داغ مشهور به یاماج صحت این ادعا راتائید می نماید .
متاسفانه عده ای از روی ناگاهی با جعل و تحریف وقایع تاریخی در نوشته های خود از محوطه باستانی شهریئری که در حقیقت در برهه ای از زمان جایگاه اصلی روستای فعلی ارجق بوده است بناحق بنام شهریئری روستای برازمان از آن نام برده اند . اینجانب در کتاب قلمرو سبلان که درشرف چاپ می باشد بطور مستدل با ذکر دلایل و شواهد متقن و با ارائه منابع و ماخذ و مستندات معتبر تاریخی بطلانانتساب این محوطه باستانی رابه روستای برازمان به اثبات رسانده ام خوشبختانه عده ای از هم ولایتی های مقیم ارجق از جمله جناب آقای گشتاسب خوش اقبال اخیرا همت والایی بخرج داده در صدداصلاح این اشتباه فاحش تاریخی از طریق مراجع ذیصلاح قانونی برآمده اند.

داریوش خلیلی, [۲۷.۰۳.۱۶ ۱۶:۴۸]
[Forwarded from داریوش خلیلی]
روستای ارجق با همه نشیب و فرازهایی که در طول قرون و اعصار داشته و علی رغم اینکه امروز بظاهر نسبت به روستاهای لاهرود و فخرآباد که روزگاری هردو تحت سیطره اقتدار ارجق بودند از قافله پیشرفت و ترقی باز مانده است اما هنوز هم ارجق در خطه سرسبز سبلان از پاره ای جهات پیشرو و پرچمدار بوده و  به سبب عقبه عظیم تاریخی خود از نظر آداب و معاشرت و داشتن افکار روشن و افق فکری باز  واندیشه های مترقی و دریک کلمه اخلاقیات ، مشعله دار فرهنگ و ادب و اخلاق در کل روستاهای مشگین شرق و غرب می باشد.
به همین جهت بدلایل زیر ارجق را می توان روستای اولین ها نام نهاد ：
۱-همزمان با تاسیس دانشگاه تهران اولین مدرسه در سال۱۳۱۳تا کلاس ششم ابتدایی در ارجق تاسیس شده است
۲-اولین پاسگاه ژاندارمری بعداز تغییردیویزیون قزاق توسط کلنل محمد تقی پسیان به ژاندارمری جدید  در ارجق ایجاد  گردیده است
۳.  اولین مرکز حوزه نظام وظیفه تا سال ۱۳۴۲در ارجق تشکیل می شد و مشمولان ۶۰روستا از ارجق بخدمت اعزام می شدند
۴. اولین روستا در منطقه می باشد که در سال ۱۳۳۵دارای گرمابه با اصول بهداشتی با دوش متعدد بوده است و قبل از  آن اهالی لاهرود و فخرآباد و دیگر روستاها یا فاقد گرمابه بودند یا گرمابه آنها به شکل خزینه و غیر بهداشتی بوده است
 ۵-اولین روستایی است که با وجود داشتن چندین اسیاب آبی برای نخستین بار از آسیاب مکانیزه با موتور نیرومند پلاکستون انگلیسی برخوردار بوده است.
 ۶-اولین روستایی است که با وجود قنوات و چشمه های متعدد در وسط روستا از سال ۱۳۴۶دارای آب لوله کشی بوده است
۷-اولین روستایی است که اکثر اهالی آن با روسیه تزاری در مراوده بودندو تا باکو و تفلیس رفت و امد میکردند ،  این امر باعث می شد که با مظاهر تمدن جدید در آنجا آشنا شده و آنرا به منطقه انتقال دهند. بعد از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷این مراودات قطع گردید  و اهالی ، تهران را برای اشتغال برگزیدند و همین علت است که  این روستا نسبت به اهالی قرا همجوار آگاه تر میباشند.
۸.اولین روستایی که در نظام گذشته دفاتر حزب ایران نوین و حزب مردم و حتی باشگاه لاینز‌ نیز در آنجا دایر بوده است و اکثرا مقام های لشگری و کشوری هنگام ورود به مشگین شهر از روستای ارجق نیز بازدید به عمل می اوردند
۹-اولین روستایی که در سال ۱۹۰۵میلادی از روسیه به آن گرامافون وارد شده است .بعد از تاسیس رادیو ایران در سال ۱۳۱۹ در برخی از خانه های اهالی رادیو های طاقچه ای آندریا که باطریهای بزرگ مانند اتومبیل داشت مشاهده می شد در صورتیکه  روستاهای همجوار  حتی  اسم این پدیده تمدن جدید به گوششان نخورده بود.
۱۰-اولین روستایی است که در سال ۱۳۳۸از دبستان عنصری ارجق دو دختر بنام های توران و ایران توکلی دوشادوش برادران ارجقی خود موفق به اخذ مدرک ششم ابتدایی با رتبه اول در منطقه مشگین شهر شدند
شایان ذکر است برادران حوایی که از مفاخر علمی ایران هستند بنامهای دکتر پرویز حوایی عضو برجسته سازمان ناسای آمریکا و آقای دکتر یحیی حوایی استاد ممتاز دانشگاه سوربن فرانسه از همین مدرسه عنصری ارجق برخاسته اند
۱۱. اولین روستایی است که دو نفر از نخستین آموزگاران خطه مشگین بنام میرزا ابراهیم برومند و سعید خلیلی طبق اظهار مولف کتاب " سبلان بابک مشگین " آقای اثناعشری  در صفحه ۱۷۰ ساکن و اهل این روستا بودند.
۱۲. بعضی از چهره های تاریخی مثل یپریم خان سردار و رشیدالسلطنه و سهام الدوله و امیر عبداله طهماسبی در این روستا برای مدتی توقف داشته اند و اگر از سایر خصوصیات قابل ذکر این روستا سخن به میان آید مثنوی هفتاد من کاغذ شود
پس همشهریان ارجمند و فرهیخته و فهیم ارجقی بیایید جلال و شکوه و عظمت گذشته زادگاه خود را به آن باز گردانیم.
ان شالله
دوستدارتان داریوش خلیلی